ทำไม 'เดินทางไกล' จึงเป็นนิยามแห่งความตาย: ถอดรหัสจิตวิญญาณและภพภูมิหลังความตาย
เรื่อง: แตงโม สกลนคร
ทำไมคนที่ตายไปถึงชอบบอกว่า “เดินทางไกล” การจากลาที่ไร้จุดหมาย หรือการเดินทางของจิตวิญญาณ?
ความตายเป็นหนึ่งในปรากฏการณ์ที่ลึกลับและท้าทายความเข้าใจของมนุษย์มาตั้งแต่โบราณกาล เมื่อมีใครจากไป เรามักได้ยินคำกล่าวที่ว่า "เขาเดินทางไกลแล้ว" วลีนี้ไม่ใช่เพียงคำเปรียบเปรยที่อ่อนโยนแทนคำว่า "ตาย" ที่ฟังดูรุนแรงและห่างเหิน แต่ยังแฝงไว้ด้วยความหมายอันลึกซึ้งที่สะท้อนถึงความเชื่อ ปรัชญา และความรู้สึกของมนุษย์ที่มีต่อการจากลาครั้งสุดท้ายนี้
แล้วเหตุใดมนุษย์จึงเลือกใช้คำว่า "เดินทางไกล" เพื่อสื่อถึงความตาย? การสำรวจความหมายเบื้องหลังวลีนี้จะพาเราไปทำความเข้าใจถึงมุมมองที่หลากหลาย ทั้งทางโลกและทางธรรม ที่อธิบายปรากฏการณ์อันเป็นนิรันดร์นี้
การจากลาที่ไร้จุดหมายของร่างกาย
ในทางโลก คำว่า "เดินทางไกล" สามารถตีความได้ในแง่ของการจากลาที่ไม่สามารถหวนกลับคืนมาได้อีกแล้ว เมื่อร่างไร้วิญญาณถูกฝังหรือเผา ผู้นั้นก็หายไปจากสายตา ไม่สามารถพูดคุย สัมผัส หรือรับรู้การมีอยู่ได้เหมือนเดิมอีกต่อไป การจากไปนี้จึงเปรียบได้กับการเดินทางที่ไกลแสนไกล จนไม่สามารถกลับมาพบกันได้อีก
ไม่ว่าระยะทางทางกายภาพจะใกล้เพียงใดก็ตาม ความรู้สึกของการพลัดพรากที่ไม่อาจกลับมา จึงทำให้การเดินทางนี้ดูราวกับไร้จุดสิ้นสุดและสิ้นหวังสำหรับผู้ที่ยังคงอยู่ คำว่า "ไกล" ในที่นี้จึงเป็นสัญลักษณ์ของช่องว่างที่ไม่อาจเชื่อมโยงกันได้อีกแล้วระหว่างโลกของผู้มีชีวิตและโลกของผู้จากไป
นอกจากนี้ การใช้คำว่า "เดินทางไกล" ยังเป็นการใช้ภาษาที่อ่อนโยนและรื่นหู เป็นการหลีกเลี่ยงคำว่า "ตาย" โดยตรง ซึ่งอาจสร้างความเจ็บปวดและความรู้สึกสิ้นหวังให้กับผู้ฟัง การเปรียบเทียบกับ "การเดินทาง" ทำให้การจากลาครั้งนี้ดูเป็นกระบวนการที่ต่อเนื่อง ไม่ใช่การจบสิ้นลงอย่างฉับพลัน ทำให้ความรู้สึกสูญเสียทุเลาลง และช่วยให้ผู้ที่อยู่สามารถทำใจยอมรับได้ง่ายขึ้น ราวกับว่าผู้จากไปเพียงแค่ย้ายถิ่นฐานไปยังอีกสถานที่หนึ่งที่ห่างไกลออกไป
การเดินทางของจิตวิญญาณ ตายแล้วไปไหน?
อย่างไรก็ตาม ความหมายที่ลึกซึ้งและแพร่หลายที่สุดของวลี "เดินทางไกล" มักเชื่อมโยงกับความเชื่อทางจิตวิญญาณ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหลักคำสอนทางพุทธศาสนา ที่มองว่าความตายไม่ใช่การสิ้นสุดของการมีอยู่ แต่เป็นการเปลี่ยนแปลงสภาพของ "จิต" หรือ "จิตวิญญาณ" ที่ยังคงดำรงอยู่และเดินทางต่อไปยังภพภูมิใหม่
มุมมองทางพุทธศาสนา
- จิตไม่ดับสูญ: พุทธศาสนาสอนว่าเมื่อร่างกายซึ่งประกอบด้วยธาตุสี่ (ดิน น้ำ ลม ไฟ) แตกสลายไป "จิต" ซึ่งเป็นนามธรรมและเป็นธาตุรู้ จะยังคงอยู่และเดินทางต่อไป การเดินทางนี้ไม่ใช่การเดินทางทางกายภาพ แต่เป็นการเคลื่อนย้ายไปสู่ภพภูมิอื่น ๆ ตาม กรรม ที่จิตได้สะสมไว้ในขณะมีชีวิตอยู่
- ภพภูมิและการเวียนว่ายตายเกิด: ในพุทธศาสนา มีการกล่าวถึงภพภูมิ 31 ภพภูมิ ซึ่งเป็นที่อยู่ของจิตหลังความตาย จิตจะเดินทางไปสู่ภพภูมิที่เหมาะสมกับสภาพจิตสุดท้ายและผลกรรมที่ได้กระทำไว้ ไม่ว่าจะเป็นสุคติภูมิ (สวรรค์, โลกมนุษย์) หรืออบายภูมิ (นรก, เปรต, อสุรกาย, สัตว์เดรัจฉาน) การเดินทางนี้จึงเป็นการเวียนว่ายตายเกิดอันไม่มีที่สิ้นสุด จนกว่าจิตจะหลุดพ้นจากวัฏสงสาร
- ความสำคัญของ "จิตสุดท้าย": หลักคำสอนหลายสำนักเน้นย้ำถึงความสำคัญของอารมณ์และสภาพจิตในช่วงสุดท้ายของชีวิต หากจิตสามารถตั้งมั่นอยู่ในกุศล หรือมีความสงบเย็น จิตก็จะเดินทางไปสู่ภพภูมิที่ดี แต่หากจิตเศร้าหมอง ยึดติด หรือเต็มไปด้วยอกุศล ก็อาจนำไปสู่ภพภูมิที่ต่ำลง การฝึกฝนจิตให้คุ้นชินกับความดีงาม การเจริญสติภาวนา จึงเป็นเสบียงสำคัญสำหรับการเดินทางไกลของจิต
- การหลุดพ้น: จุดมุ่งหมายสูงสุดในพุทธศาสนาคือการ "ยุติการเดินทาง" หรือการหลุดพ้นจากวัฏสงสาร ซึ่งหมายถึงการดับสิ้นลงของกิเลสและความทุกข์ทั้งปวง บรรลุพระนิพพาน การเดินทางนี้จึงไม่ใช่การเดินทางไปไหน แต่เป็นการเดินทางกลับคืนสู่สภาวะดั้งเดิมที่ปราศจากความปรุงแต่ง
ความเชื่ออื่น ๆ
นอกจากพุทธศาสนาแล้ว ความเชื่อของหลายวัฒนธรรมทั่วโลกก็มีแนวคิดคล้ายคลึงกันที่มองว่าชีวิตหลังความตายคือการเดินทางไปสู่โลกอีกโลกหนึ่ง เช่น โลกแห่งวิญญาณ ดินแดนปรโลก หรือสวรรค์ ที่วิญญาณของผู้ตายจะไปใช้ชีวิตอยู่ชั่วนิรันดร์ หรือรอคอยการกลับชาติมาเกิดใหม่
มนุษย์ทุกคนคือนักเดินทาง
หากมองในมุมที่กว้างขึ้น เราทุกคนที่ยังมีชีวิตอยู่ก็คือนักเดินทางเช่นกัน การเดินทางของชีวิตเริ่มต้นตั้งแต่วินาทีที่เราถือกำเนิดขึ้นบนโลกใบนี้ และจะดำเนินต่อไปจนกว่าจะถึงจุดสิ้นสุดที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ นั่นคือความตาย ชีวิตคือการเดินทางที่เต็มไปด้วยประสบการณ์ การเรียนรู้ ความสุข ความทุกข์ และการเปลี่ยนแปลง ตลอดการเดินทางนี้ เราสะสมบุญกรรม สร้างความสัมพันธ์ และพัฒนาตนเองไปเรื่อย ๆ
ดังนั้น การใช้คำว่า "เดินทางไกล" สำหรับผู้จากไป จึงเป็นเสมือนเครื่องเตือนใจสำหรับผู้ที่ยังคงมีลมหายใจอยู่ว่า ชีวิตนี้เป็นของไม่เที่ยง ไม่จีรังยั่งยืน การเดินทางนี้มี "ตั๋วเที่ยวเดียว" ที่ไม่มีใครรู้ว่า "รถคันสุดท้าย" จะมาถึงเมื่อไร
การเตรียมตัวสำหรับการเดินทางอันไกลโพ้นนี้จึงเป็นสิ่งสำคัญ การรักษาศีล การทำความดี การเจริญภาวนา และการปล่อยวางอภัยให้กัน จึงเปรียบเสมือนการเตรียมเสบียง เตรียมพร้อมพาสปอร์ต และแผนที่ชีวิต เพื่อให้การเดินทางครั้งสุดท้ายของเราดำเนินไปอย่างสงบและเต็มเปี่ยมไปด้วยบุญกุศล
บทสรุป
วลี "ทำไมคนที่ตายไปชอบบอกว่าเดินทางไกล" จึงเป็นคำกล่าวที่เต็มไปด้วยความหมายเชิงสัญลักษณ์และการปลอบโยน เป็นการสะท้อนถึงความเชื่อดั้งเดิมของมนุษย์เกี่ยวกับชีวิตหลังความตาย ที่ไม่ได้มองว่าความตายคือการสิ้นสุด แต่เป็นการก้าวผ่านไปสู่มิติใหม่ หรือภพภูมิใหม่ของจิตวิญญาณ ไม่ว่าจะเป็นการจากลาที่ไร้จุดหมายของร่างกายที่ไม่อาจกลับมา หรือการเดินทางของจิตที่ยังคงดำเนินไปอย่างต่อเนื่องตามวัฏสงสารและผลกรรม
การใช้คำว่า "เดินทางไกล" จึงเป็นทั้งการยอมรับความจริงของการจากลา การปลอบประโลมจิตใจผู้ที่ยังอยู่ และการเตือนให้ตระหนักถึงความไม่เที่ยงของชีวิต เพื่อให้เราใช้ชีวิตที่เหลืออยู่อย่างมีสติและเปี่ยมด้วยคุณธรรม เพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการเดินทางไกลที่แท้จริงในวันหนึ่งข้างหน้า ไม่ว่าจุดหมายปลายทางของจิตนั้นจะอยู่ที่ใดก็ตาม
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น